Trong nghệ thuật ẩm thực, cách nêm nếm gia vị chính là “linh hồn” quyết định hương vị món ăn. Dù nguyên liệu có tươi ngon đến đâu, nếu gia vị không được sử dụng đúng cách, món ăn vẫn có thể trở nên nhạt nhòa hoặc quá gắt. Nắm vững nguyên tắc nêm nếm không chỉ giúp món ăn đậm đà, hài hòa mà còn thể hiện sự tinh tế và khéo léo của người đầu bếp chuyên nghiệp.

Các loại gia vị phổ biến và thứ tự nêm gia vị

Trong mỗi món ăn, việc nêm nếm đúng cách không chỉ giúp cân bằng hương vị mà còn đảm bảo giữ trọn giá trị dinh dưỡng của từng loại gia vị. Dưới đây là những lưu ý quan trọng trong cách nêm nếm gia vị phổ biến như: nước mắm, muối, hạt nêm, đường, tiêu và bột ngọt để món ăn thơm ngon, hấp dẫn và an toàn cho sức khỏe.

Nước mắm

Nước mắm không chỉ là linh hồn trong ẩm thực Việt mà còn là nguồn cung cấp nhiều dưỡng chất như vitamin A, D, B12 và đạm để giữ trọn giá trị dinh dưỡng và hương vị của nước mắm, bạn nên lưu ý:

• Không nên đun nước mắm quá lâu vì nhiệt độ cao có thể làm bay hơi các vitamin, khiến nước mắm mất đi giá trị dinh dưỡng vốn có.
• Khi tẩm ướp, tránh dùng nước mắm cho các món thịt sống. Mắm sẽ làm thịt bị cứng và khô hơn so với khi sử dụng bột canh, muối, đường…Nếu muốn dùng nước mắm cho món thịt hoặc cá, bạn nên thêm vào khi món ăn đã gần chín, sau đó tắt bếp để giữ hương vị và chất dinh dưỡng.
• Đối với món canh, món rim hoặc kho, hãy thêm nước mắm vào cuối quá trình nấu. Nêm từ đầu dễ làm mất dưỡng chất và canh dễ bị chua, không giữ được vị ngon đặc trưng.

Muối

Muối là gia vị nền tảng trong hầu hết các món ăn, nhưng không phải lúc nào cũng có thể cho vào tùy tiện. Mỗi món cần một cách nêm muối riêng để vừa giữ được hương vị tự nhiên, vừa đảm bảo món ăn thơm ngon.

• Món canh: Nên đợi đến khi thịt hoặc cá trong canh tiết hết vị ngọt, nước sôi đều rồi mới nêm muối. Cách này giúp canh đậm vị mà vẫn giữ được độ ngọt thanh tự nhiên.
• Món kho, chiên: Nên ướp muối từ trước để gia vị thấm sâu vào nguyên liệu, giúp món ăn đậm đà và giữ được vị ngọt tự nhiên của thịt, cá sau khi nấu.
• Món luộc: Khi nước vừa sôi, cho muối vào trước rồi mới thêm rau củ. Việc này giúp rau giữ được màu xanh tươi, hạn chế bị đen và tăng tính thẩm mỹ cho món ăn.
• Món xào: nên nêm muối sau khi đã xào gần xong để dễ kiểm soát độ mặn và giữ được vị tươi ngon của nguyên liệu.

Hạt nêm

Hạt nêm là gia vị quen thuộc giúp món ăn thêm đậm đà với hương vị mặn, ngọt cân đối. Tuy nhiên, do hạt nêm tan chậm hơn so với muối hay nước mắm, bạn nên chờ một lúc sau khi nêm để gia vị kịp thấm đều rồi mới tắt bếp. Dưới đây là một vài lưu ý khi sử dụng hạt nêm cho từng món:

• Món canh: Nêm hạt nêm khi nước vừa sôi và giữ lửa ở mức vừa. Nêm vừa phải để tránh làm món canh bị mặn và mất vị ngọt thanh.
• Món kho (cá, thịt): Ướp nguyên liệu với hạt nêm chuyên dụng trong 15 – 20 phút trước khi kho. Cách này giúp cá, thịt ngấm vị, dậy mùi thơm và mềm ngon hơn sau khi nấu.
• Món chiên, xào: Cũng nên ướp hạt nêm vào nguyên liệu trước khi chế biến để món ăn có độ đậm đà tự nhiên mà không cần phải nêm thêm nhiều khi xào nấu.

Đường

Đường là gia vị mang đến vị ngọt hậu, giúp món ăn thêm ngon miệng và hài hòa hơn. Bên cạnh đó, đường cũng cung cấp năng lượng cho cơ thể thì mỗi gram đường mang lại khoảng 4 kcal. Tuy nhiên, tiêu thụ quá nhiều đường có thể dẫn đến béo phì, vì vậy bạn nên nêm nếm một cách hợp lý, vừa đủ.

• Món kho: Khi kho thịt hoặc cá, một ít đường sẽ tạo phản ứng caramel dưới nhiệt độ cao, giúp món ăn có màu nâu óng đẹp mắt và vị đậm đà. Vì vậy, bạn nên ướp đường từ trước để nguyên liệu thấm đều và lên màu khi chế biến.
• Món nướng, chiên: Các món nướng hoặc chiên nếu ướp nhiều đường dễ bị cháy khét trong quá trình chế biến. Thay vào đó, hãy quét một lớp mật ong khi món nướng gần chín để tạo độ bóng đẹp và mùi thơm hấp dẫn. Với món chiên, bạn có thể chấm kèm nước mắm chua ngọt để tăng vị ngọt thay vì ướp đường.

Tiêu

Với các món kho hoặc chiên, nhiều người thường có thói quen ướp tiêu ngay từ đầu để tăng hương vị và giúp món ăn trông hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, tiêu không nên nấu ở nhiệt độ cao vì có thể tạo ra một số chất không tốt cho sức khỏe.

Tốt nhất, bạn nên rắc tiêu sau khi món ăn đã chín. Cách này vừa giữ được mùi thơm tự nhiên, vừa đảm bảo an toàn khi thưởng thức.

Bột ngọt

Bột ngọt (mì chính) là gia vị quen thuộc giúp tăng vị ngọt tự nhiên cho món ăn. Tuy nhiên, nhiều người vẫn lo ngại về ảnh hưởng của bột ngọt đến sức khỏe. Vậy sử dụng như thế nào là hợp lý?

• Không cho bột ngọt vào khi nấu ở nhiệt độ cao: Theo nghiên cứu, khi bị đốt ở 300°C trong thời gian dài, bột ngọt có thể bị biến đổi, mất vị và hình thành các chất không tốt cho sức khỏe. Vì vậy, thời điểm lý tưởng để nêm bột ngọt là ngay sau khi tắt bếp, khi món ăn còn nóng.
• Không nên ướp bột ngọt trước khi chế biến: Việc ướp nguyên liệu với bột ngọt từ sớm khiến nó bị phân hủy trong quá trình nấu, làm món ăn có vị đắng và tiềm ẩn nguy cơ không tốt cho sức khỏe. Hãy nêm sau cùng để đảm bảo vị ngon và an toàn.
• Món gỏi, món trộn: Khi dùng bột ngọt cho các món không nấu chín như gỏi hay trộn, hãy hòa tan bột ngọt trong nước mắm trước khi rưới lên món ăn. Cách này giúp bột ngọt tan đều, không vón cục và không bị biến chất.
• Tránh dùng bột ngọt với món chua: Các món có vị chua thường chứa nhiều axit, dễ làm thay đổi thành phần trong bột ngọt. Do đó, không nên cho bột ngọt vào các món có vị chua như canh chua, gỏi xoài, dưa muối…

Bí quyết cân bằng gia vị chuẩn đầu bếp 5 sao

Để nấu ăn ngon, độ tươi của nguyên liệu rất quan trọng nhưng người nấu cũng cần kỹ năng nêm nếm gia vị đúng chuẩn. Một vài mẹo nhỏ dưới đây giúp bạn nêm nếm gia vị như một đầu bếp chuyên nghiệp:

• Muối: Nêm muối ở từng giai đoạn phù hợp với món ăn: nêm sau khi canh sôi, ướp trước với món kho hoặc thêm vào nước luộc khi nước vừa sôi để giữ màu rau.
• Đường: Dùng đường ướp nguyên liệu khi làm món kho để tạo màu caramel hấp dẫn. Tránh ướp nhiều đường trong món nướng/chiên vì dễ cháy khét.
• Tiêu: Không nên nấu tiêu ở nhiệt độ cao. Hãy rắc tiêu khi món ăn đã chín để giữ trọn hương vị và đảm bảo an toàn.
• Hạt nêm: Nêm khi món ăn gần hoàn tất. Không nên ướp từ đầu vì hạt nêm lâu tan và dễ mất vị nếu nấu quá lâu.
• Bột ngọt: Chỉ cho vào sau khi tắt bếp hoặc hòa tan trong nước mắm khi làm món gỏi/trộn. Tránh nêm vào món có vị chua hoặc ở nhiệt độ cao.

Hiểu và áp dụng đúng cách nêm nếm gia vị không chỉ giúp món ăn thêm hấp dẫn mà còn đảm bảo giá trị dinh dưỡng và an toàn cho sức khỏe. Dù bạn là người mới vào bếp hay đã có kinh nghiệm, việc cân chỉnh gia vị hợp lý sẽ là chìa khóa để nâng tầm hương vị cho mỗi bữa ăn gia đình.